Sóng siêu âm là gì
Sóng siêu âm là sóng âm có tần số trên 20.000Hz, tạo ra do quá trình lan truyền giao động trong môi trường đàn hồi dưới dạng sóng dọc.
Sóng siêu âm dùng trong y học có tần số 500.000 - 3.000.000 chu kì/s, trong đó phổ biến nhất là loại 1.000.000 chu kỳ/s.
Cơ chế tạo sóng siêu âm
Sóng siêu âm trị liệu được tạo ra dựa trên nguyên lý áp điện. Có một số tinh thể có tính chất áp điện như: Thạch anh (Quartz), Titanat bari, Zirconat chì, một số gốm áp điện…
Về nguyên lý, khi áp các vật chất này vào một trường điện thì nó biến đổi hình dạng, và ngược lại khi dùng lực cơ học tác động vào nó thì nó tạo ra điện tích trên bề mặt xác định. Khi 2 mặt của tinh thể chịu một áp lực điện F thì trên hai mặt sẽ xuất hiện các điện tích +q và -q tương ứng có tỉ lệ với F.
Xem thêm: Cơ chế cấu tạo máy siêu âm trị liệu
Các đặc điểm của sóng siêu âm
- Vận tốc của siêu âm:
Vận tốc của siêu âm phụ thuộc vào môi trường truyền âm. Trong cùng một môi trường các sóng lan truyền với vận tốc như nhau.
- Năng lượng của siêu âm:
Các phần tử trong môi trường đàn hồi có sóng cơ học truyền qua không bị cuốn đi theo sóng mà chỉ giao động quanh vị trí cân bằng của chúng. Năng lượng giao động của nguồn sóng sẽ truyền theo sóng ra khắp môi trường. Cường độ siêu âm tỷ lệ thuận với bình phương của biên độ và bình phương của tần số.
- Sự hấp thụ siêu âm:
Trong quá trình truyền qua môi trường, năng lượng của siêu âm bị suy giảm do hiện tượng hấp thu. Cùng một môi trường, sóng có tần số lớn hơn thì có hệ số hấp thu lớn hơn. Nghĩa là siêu âm có tần số càng lớn thì năng lượng càng cao nhưng khả năng xuyên sâu càng giảm.
Độ đâm xuyên tỷ lệ với tần số sóng: siêu âm 1MHz có độ xuyên sâu hơn (đến 5cm) so với siêu âm 3MHz (xuyên 1-2 cm).
Sự hấp thu nhiệt của siêu âm 3MHz lớn hơn siêu âm 1MHz 3-4 lần với cùng cường độ.
Tác dụng của sóng siêu âm
Tác dụng nhiệt của siêu âm trị liệu
Tác dụng nhiệt tỷ lệ với sự hấp thu của sóng âm trong mô. Sự hấp thu này phụ thuộc bản chất của mô, sư tưới máu, và bản chất sóng.
Các mô có tỷ lệ collagen cao có chỉ số hấp thu sóng cao (gân, dây chằng, bao khớp, và cân mạc...). Các mô có tỷ lệ collagen thấp có chỉ số hấp thu âm thấp (nước, mỡ, cơ và máu ...).
Nhiệt được phát ra khi tác động vào các mô có tác dụng:
- Giãn mạch, tăng tuần hoàn
- Tăng chuyển hóa và đào thải các chất
- Tăng khả năng chống viêm
Siêu âm liên tục có tác dụng nhiệt cao
Tác dụng cơ học của sóng siêu âm trị liệu
Dao động của sóng siêu âm tạo nên các pha co giãn trong mô tổ chức. Tác dụng cơ học này còn được gọi là xoa bóp vi thể (Micromassage) qua đó có tác dụng:
- Làm mềm các chất kết dính
- Tăng cung cấp tuần hoàn (Sự co bóp là động lực của tuần hoàn)
- Giãn cơ
Siêu âm ngắt quãng có tác dụng cơ học cao.
Tác dụng sinh học của sóng siêu âm
Tăng cường tuần hoàn: Các phân tử trong môi trường chuyển động với một tốc độ lớn, quá trình va chạm và ma sát xảy ra, kết quả là các phân tử có thể bị kích thích hay ion hóa. Hiện tượng này làm tăng tốc độ các phản ứng sinh học, tăng chuyển hóa của tổ chức. Làm hình thành các gốc ion tự do như O2-, OH-, 1O2 (oxy đơn bội)...
Các ion và các gốc tự do có hoạt tính mạnh sẽ tương tác kích thích các phản ứng sinh học.
- Tăng tuần hoàn: giãn mạch, giảm trương lực cơ
- Tăng tính thấm của màng: các chất dễ thấm qua làm giảm nồng độ Acid, hiệu quả trên các bệnh khớp có tăng acid.
- Giảm đau: do giãn cơ, tăng tuần hoàn.
- Mềm xơ, gân, sẹo, bao khớp: do làm mềm và tách rời các sợi collagen và chất kết dính.
Điều trị siêu âm trị liệu trên lâm sàng
Chế độ siêu âm liên tục:
Siêu âm được phát liên tục với cường độ không đổi trong suốt thời gian tiến hành điều trị.
Chế độ này gây hiệu ứng nhiệt cao, thường phải dùng cường độ thấp, chính điều này làm hạn chế tác dụng của hiệu ứng cơ học và hóa học.
Chế độ siêu âm xung
Siêu âm không phát liên tục mà phát ngắt quãng trong thời gian điều trị.
Năng lượng trung bình của siêu âm theo thời gian thấp, tăng nhiệt độ ít, có thể phát huy được tác dụng của hiệu ứng cơ học và hóa học.
Chế độ siêu âm xung được sử dụng rộng rãi trong điều trị hiện nay.
Xem thêm: Thông số chỉ định máy siêu âm trị liệu
Hiện nay, Sóng siêu âm trị liệu được sử dụng ngày càng phổ biến do tính an toàn nhưng rất hiệu quả. Đồng thời, tầm giá của máy siêu âm trị liệu tương đối đa dạng ở các phân khúc, dễ dàng trang bị ngay cả với các cá nhân hoặc phòng khám nhỏ
Một số sản phẩm máy siêu âm trị liệu Thiết bị y tế Huê Lợi có cung cấp TẠI ĐÂY
